Αναδημοσίευση από το Hub του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. 

Στο euronews και στον Γιώργο Δημητρόπουλο παραχώρησε συνέντευξη ο καθηγητής του Τμήματος Επικοινωνίας και ΜΜΕ του Πανεπιστημίου Αθηνών, κ. Στέλιος Παπαθανασόπουλος αναφορικά με τις εκλογές και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Η συνέντευξη είναι διαθέσιμη στον σύνδεσμο που ακολουθεί: https://gr.euronews.com/2023/05/15/synenteuxi-ekloges-2023-oi-politikoi-ofeiloun-na-pane-ekei-pou-pigainei-to-koino

* * *

Αδιαμφισβήτητα τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης είναι κομμάτι της καθημερινότητάς μας. 

Πολιτικοί αναλυτές και σύμβουλοι στρατηγικής επικοινωνίας αναφέρουν ότι αυτές είναι οι εκλογές των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. 

Για αυτό το ζήτημα μιλήσαμε με τον κ. Στέλιο Παπαθανασόπουλο, καθηγητή στο Τμήμα Επικοινωνίας και ΜΜΕ του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Γιώργος Δημητρόπουλος, euronews: O Κυριάκος Μητσοτάκης έχει μπει δυναμικά στον κόσμο του TikTok. O Αλέξης Τσίπρας θεωρεί τα social media ως ένα πολύ καλό εργαλείο για να επικοινωνεί με τους νέους, ενώ ο κ. Ανδρουλάκης εκτιμά ότι είναι επίσης ένα χρήσιμο εργαλείο, σε σχέση με την τηλεόραση και τις αφίσες. Εσείς συμφωνείτε με αυτή την τοποθέτηση, με αυτές τις απόψεις;

Στέλιος Παπαθανασόπουλος, καθηγητής ΕΚΠΑ: Εγώ συμφωνώ και λέω πάντοτε ότι οι πολιτικοί είναι οι καλύτεροι μαθητές των εξελίξεων στις νέες τεχνολογίες και είναι αυτοί οι οποίοι τις ασπάζονται πρώτοι και πολύ καλύτερα από όλους εμάς, για τον απλούστατο λόγο, ότι οι πολιτικοί οφείλουν να πάνε εκεί που πηγαίνει το κοινό. Το κοινό που έχει στραφεί σήμερα; Έχει στραφεί σε δύο μεγάλα, θα έλεγα, Μέσα: ένα παλιότερο της αναλογικής εποχής, το οποίο όμως ψηφιοποιείται, η τηλεόραση. Και το άλλο που είναι τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης.  Τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης δεν είναι κάτι καινούριο, ούτε στην διεθνή βιβλιογραφία και έρευνα, ούτε βεβαίως και στην πολιτική επικοινωνία. Έχουν όμως αποκτήσει ένα κεντρικό ρόλο. Θα έλεγα στην πολιτική επικοινωνία από το 2008. Τότε είχαμε τις προεδρικές εκλογές στην Αμερική με τον Ομπάμα. Ποια ήταν τα μέσα τότε; Ήτανε το Facebook, το MySpace και το YouTube. 

Σήμερα, το Facebook έχει γίνει ένα μέσο για ανθρώπους της δικής μου ηλικίας, δηλαδή έχει «μεγαλώσει», έχει «γεράσει» και η νέα γενιά πηγαίνει στο TikTok όπως πήγε και πρωθυπουργός και οι πολιτικοί μας και βεβαίως και στο instagram. Είναι μια διαφοροποίηση εσωτερική, θα έλεγα στα Mέσα Kοινωνικής Δικτύωσης. 

Εάν οι πολιτικοί θέλουν να προσεγγίσουν ανθρώπους της δικής μου ηλικίας που είμαστε και ολίγον «αναλογικοί», αν μπορώ να το πω έτσι, οι πολιτικοί θα στραφούνε στην τηλεόραση, που παραμένει πολύ ισχυρό μέσο. Μην παραβλέπουμε τη δύναμη της τηλεόρασης. Θα είναι μεγάλο λάθος. Και βεβαίως και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, λόγω της θεαματικότατης ανάπτυξης του Διαδικτύου. Το Διαδίκτυο έφερε την ανάπτυξη των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης και τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης μπήκαν στη ζωή μας. Όμως για τις νεότερες γενιές, 18-24 ετών, που είναι πάρα πολύ δύσκολο κοινό. Είναι ένα κοινό που δεν το βρίσκουμε ούτε και για τις ειδήσεις. Είναι αυτό το οποίο λέμε «news- avoiders», δηλαδή αποφεύγουν ακόμα και να ενημερωθούν. Αυτό το κοινό θα το βρούμε στο TikTok που είναι πολύ της μόδας τα τελευταία χρόνια, και στο Instagram που είναι λίγο περισσότερο. Tα δύο Μέσα συμβάλλουν σε αυτό το οποίο λέμε, τον πολιτισμό της εικόνας και των εντυπώσεων. Και σε τελική ανάλυση, αν μιλήσουμε για το επίπεδο της πολιτικής, εγκαθιδρύει τη λογική του λεγόμενου politainment, δηλαδή της «πολιτοδιασκέδασης», αν θέλετε που εδώ τα επιχειρήματα, οι αιτιάσεις, οι ενστάσεις ή οτιδήποτε άλλο υποχωρούν μπροστά στην εικόνα.

Γιώργος Δημητρόπουλος, euronews: Πρόσφατα είχατε συγγράψει το βιβλίο «Ανάμεσα σε τέσσερις οθόνες». Οι νέοι πράγματι ζουν σε έναν ψηφιακό κόσμο. Θεωρείτε ότι η ψήφος τους θα επηρεαστεί από αυτόν τον κόσμο;

Στέλιος Παπαθανασόπουλος, καθηγητής ΕΚΠΑ: Εγώ θεωρώ ότι οι νέοι δεν είναι χαζοί ούτε «δοχεία υποδοχής», όπως δεν ήμασταν και εμείς με την τηλεόραση. Τα ίδια πράγματα λέγαμε και για την  τηλεόραση, προηγουμένως για το ραδιόφωνο και σήμερα τα λέμε για τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Τα παιδιά, τα σημερινά, έχουν γεννηθεί μέσα σε αυτό τον ψηφιακό κόσμο. Όμως έχουν τη δυνατότητα και την ευστροφία να ανταποκρίνονται και για να μπορούν να αναγνωρίζουν και να αποκωδικοποιούν τι τους λέει αυτός ο ψηφιακός κόσμος. Κάποια παιδιά θα επηρεαστούν γιατί θα το θέλουν, αυτή είναι η δική μου άποψη, και κάποια άλλα παιδιά δεν θα επηρεάσουν καθόλου.  Αυτή η γενιά είναι γνώστες των Μέσων γιατί γεννήθηκαν σε αυτή την κοινωνία, σε αυτό το μιντιακό περιβάλλον, σε αυτό το επικοινωνιακό περιβάλλον. Άρα λοιπόν, τα παιδιά αυτά έχουν τη δύναμη να μπορέσουν και να αμφισβητήσουν όχι μόνο να υποδέχονται. Ας μην ξεχνάμε ότι οι επιδράσεις των μέσων επικοινωνίας και ενημέρωσης δεν είναι ότι εδώ λέω κάτι σήμερα και εσείς θα το αποδεχτείτε και θα το κάνετε αύριο. Οι επιδράσεις των Μέσων και των μηνυμάτων των Μέσων είναι σε μακροπρόθεσμο επίπεδο. Είναι επίσης και η γραμματική των μέσων που επηρεάζει. Είπαμε ανάμεσα στις 4 οθόνες. Ναι, ανάμεσα σε 4 οθόνες και τι έχει επηρεάσει που έχει ξεκινήσει κάτι από την εποχή της τηλεόρασης; Τη δυνατότητα αυτού που λέμε, απόσπαση προσοχής. Παλιότερα που είχαμε κυρίως την τηλεόραση, λίγο πολύ δεν μπορούσαμε να προσέξουμε πάνω από 5-6 λεπτά. Σήμερα έχει κατέβει πάρα πολύ, στα τρία λεπτά, κι εμείς το ζούμε στα πανεπιστήμια κάθε φορά. Δηλαδή ό,τι και να πεις ό,τι και να κάνεις δεν μπορούν τα παιδιά να προσέξουν πάνω από τρία λεπτά και δεν μπορούν να δυστυχώς να γράψουν πάνω από 190 λέξεις, αλλά αυτό είναι κάτι το οποίο το ζούμε και γιατί αλλάζουν οι επικοινωνιακές συνθήκες. Από τη στιγμή που αλλάζουν οι επικοινωνιακές συνθήκες, αναπροσαρμόζεται και η συμπεριφορά μας και αυτός είναι, θα έλεγα, ο βασικός αντίκτυπος των νέων Μέσων και κατ’ επέκταση και των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης, στην ανθρώπινη επικοινωνία και στην ανθρώπινη συμπεριφορά.

Γιώργος Δημητρόπουλος, euronews: Υπάρχουν κίνδυνοι για τη δημοκρατία;

Στέλιος Παπαθανασόπουλος, καθηγητής ΕΚΠΑ: Κάθε εποχή για κάθε κυρίαρχο μέσο, αν τα συνδυάσουμε βεβαίως, υπάρχουν οι ίδιες απορίες, οι ίδιες επιφυλάξεις για το αν κινδυνεύει η δημοκρατία. Η δημοκρατία, εγώ πιστεύω δεν κινδυνεύει από τα Μέσα. Τα μέσα είναι παράγωγα της κοινωνίας, και της δημοκρατικής κοινωνίας και η κάθε κοινωνία παράγει και αναδύει τα Μέσα, τα οποία χρειάζεται να επικοινωνήσει μεταξύ της. Η ανέλιξη, αν θέλετε της αστικής δημοκρατίας έφερε τον Τύπο. Οι μετεξελίξεις της δημοκρατίας φέρνουν και τα άλλα Μέσα. Πάμε σε μια δημοκρατία, η οποία είναι περισσότερο διαδραστική; Μπορεί τα νέα μέσα και ιδίως με την ανάπτυξη του Διαδικτύου και από την στιγμή που έγινε διαδραστικό το web2 και τώρα έχουμε μπει στη λογική του web3 να φέρει μια νέα αλλαγή, αλλά αυτό είναι παράγωγο των αναγκών της κοινωνίας. Η έλευση του Διαδικτύου είναι παράγωγο των αναγκών της κοινωνίας. Δεν είναι ότι ήρθε πρώτα το Διαδίκτυο και μετά ήρθε η κοινωνία. Προς Θεού! Έχουμε την τάση να λέμε πράγματα τα οποία δεν έχουν καμία σχέση με την πραγματικότητα. Κι ούτε η τηλεόραση ήταν ο διάολος στα σπίτια μας. Ούτε βεβαίως και το Διαδίκτυο θα μας κάνει πιο χαζούς, για παράδειγμα ή οτιδήποτε. Θα προσαρμοστεί και η ανθρώπινη συμπεριφορά, γιατί την έχει ανάγκη αυτού του είδους την επικοινωνία. Οι κοινωνίες εξελίσσονται, κάθε γενιά έχει τα δικά της νέα Μέσα. Και να πούμε και κάτι άλλο: κάθε Μέσο μεγαλώνει, αυξάνεται, αναπτύσσεται και δυστυχώς και αυτό σταδιακά απομακρύνεται και πεθαίνει, όπως και αυτοί οι οποίοι το καταναλώνουν. Κάθε Μέσο έχει τη γενιά του και κάθε γενιά έχει τα νέα της Μέσα.